Tableau de la Troube

Het is nog een heel gedoe geweest om een vaste groep spelers bij elkaar te krijgen. Ik heb ze niet letterlijk van de straat geplukt, maar ben wel in veel inloophuizen geweest om mensen te werven. Vervolgens heb ik een paar maanden lang op woensdagmiddag workshops gegeven. Wie er zou komen en hoeveel was elke keer opnieuw een verrassing. Soms kwam er iemand die helemaal geen Nederlands verstond of iemand zat zo te fucken, dat hij zo snel mogelijk de deur uitgewerkt moest worden. Toch is er een vaste kern ontstaan en recentelijk is er nog een speler bij gekomen. Het Tableau de la Troube is nu compleet met 3 vrouwen en 4 mannen. Het is niet altijd uit eigen wil dat iemand niet meer op kwam dagen. Ik mis nog altijd Jaapio. Hij speelde ook mee in de eerste voorstelling die ik een paar jaar geleden maakte met een groep van 11 mannen en 1 vrouw. Jaapio was sneldichter, had altijd pen en papier paraat en schreef zijn dagelijkse observaties in rijm op; A-A,B-B. Dat leverde aan het einde van de dag altijd een vrolijk verslag op. Hij was altijd zeer betrokken en was voor mij een baken in de groep. Als hij je een berichtje stuurde of een persoonlijk gedicht schreef en dat ineens onder je neus schoof stonden er altijd 3 letters onder; GMG. Ga met God, betekende dat. Toen deze trouwe speler een paar keer niet was geweest, heeft de straatpastor zijn deur laten openbreken. De kachel stond hoog te loeien en hij lag stil in bed, de ogen gesloten. Deze keer was hijzelf met God gegaan.

Kriebels

Het zijn geen lente kriebels die er spelen. In de kerk is het sowieso hartstikke koud en houden we onze jassen aan. De voorstelling moet over ruim twee weken klaar zijn en er moet nog veel gebeuren. Maar het begint nu wel te kriebelen bij iedereen. Dat levert op, dat we nu synchroon werken. Als ik op de speelvloer bezig ben, zitten twee mensen in een andere ruimte hun dialoog te oefenen en wordt er in de hal een liedje geoefend. Ik hoef niet meer de hele tijd te pushen en dat werkt erg prettig. Maar er spelen ook andere kriebels. De Bouwer heb ik al 10 dagen niet meer gezien en niemand weet waar hij is. Hij heeft een mobiele telefoon, maar neemt niet op. Ik sms hem regelmatig ingeval beltegoed op is, maar het kan ook zijn dat hij niet opgeladen is. Buiten zijn immers geen stopcontacten:-) Ook de Mamasan heeft zich de laatste week niet meer vertoond. Beide spelers leven buiten en zijn dan ook niet te traceren. De medespelers maken zich zorgen. Het kan natuurlijk dat iemand opgepakt is. Doelloos op straat staan, wildplassen, biertje op straat drinken; het levert allemaal bonnen op. Als bij controle blijkt dat je al een verzameling bonnen hebt, kun je dus zomaar meegenomen worden. Ik wacht af of ze zondag op de repetitie verschijnen, onderdruk nog even onaangename kriebels.

Dancing Queen

Deze weduwe is niet dakloos, maar voelt zich helemaal thuis tussen hen. Ze is dan ook te vinden in de inloophuizen en plekken waar iets georganiseerd wordt. Of dat nu een paasontbijt is, een yogales of een gespreksgroep over religies, ze volgt het allemaal. Ze is nooit te beroerd om te helpen en heeft voor iedereen een goed woord. Vandaag komt ze auditeren. Ze wil meedoen als ze maar geen tekst hoeft te zeggen en er ligt een idee voor een dans. Eigenlijk wil de Poes dit doen, maar het levert gedoe op met omkleden. De weduwe roept dat ze een beetje te oud is voor dit soort dingen, maar gaat toch meteen de speelvloer op en doet haar dans. Ze krijgt wat aanwijzingen hoe ze de dans wat gevarieerder kan maken. De Poes wilde zich er niet mee bemoeien, maar springt plots op en laat vol overgave zien hoe het beter kan. Ik ben verrast over de wulpsheid en de overgave. We hebben weleens iets geprobeerd tijdens een repetitie, maar toen kwam er niet veel meer uit dan wat houterige bewegingen en een hoop gegiebel. De weduwe weet blijkbaar haar inspiratie op te roepen. "Jeetje" roept de weduwe oprecht uit "Eigenlijk moet jij het doen! Je doet het veel leuker! En ik ben er al een tijdje uit" De Poes kijkt mij hoopvol aan. "Tja, het is tenslotte een fantasie... En we vinden er iets op zodat je snel omgekleed bent. Misschien een tekstje aanpassen... Oké dan." Haar neus krult. De weduwe is opgelucht dat ze niet flink aan de bak hoeft. Ze krijgt een (bescheiden) vergoeding voor de moeite en is ook daar blij mee. En de Poes likt spinnend haar velletje.

Pitbull en de Poes

"Als ik twee dames zie vechten, weet ik dat ik mij uit de voeten moet maken." grijnst Teacher. Hij staat dan ook half verstopt aan de zijkant van de kansel. Hij probeert nog een druppel bier te krijgen uit het blikje wat een vast plekje heeft in zijn rechterjaszak. Goedkoopste merk van Dirk of het huismerk van Hein. Het komt volslagen uit het niets. Uitgedroogde snol en vieze teef. Gefrustreerde theemuts. De één in een kakefonie van scheldwoorden. De ander met strakke bek op gedwongen rustige toon de aantijgingen ontkennend. Want de één zou dit en de ander dat. Het groepje spelers ging totnogtoe vrij relaxed met elkaar om. Er waren zelden conflicten. Maar er is een nieuwe dame bij de groep gekomen. Een stevige tante, slim en snel. Iemand die zichzelf niet toestaat om fouten te maken. Iemand die zichzelf fel verdedigd als het moet. "Vroeger was ik zo'n puppie, maar ik pik het niet langer. Van niemand niet!" hijgt zij na aan de theetafel in de hal. En binnen zit de andere dame nog na te stomen. Beiden even gevoelig van binnen, maar totaal verschillend naar buiten toe. De één als Pitbull, de ander als Poes, maar wel eentje met scherp gevijlde nageltjes.

Kwispelen

Nadat hij heel lang met z'n vriendin in een piepkleine caravan heeft gestaan op een verscholen plek, heeft hij nu een benedenwoning met 5 kamers. Overal staan nog dozen vol kapotte kerstlampjes, bij elkaar geraapte keukenspullen en halfvergane boeken. Tegen de wand staan een aantal panelen met daarop verschoten posters. Vuilniszakken vol verfrommelde kleding en oude dekens staan her en der verspreid in de kamers. Blij zijn ze als er een eettafel wordt gebracht, een legkast op straat wordt gevonden en trots als ze een zitbank krijgen. Plannen zijn er genoeg. Er zal een keer geverfd worden, een gordijn worden gemaakt, zodat ze niet langer hoeven te zwaaien naar alle voorbijgangers die door het grote raam naar binnen kijken. Deze ex-operazanger maakte dankbaar gebruik van geboden activiteiten binnen het dak- en thuislozencircuit. Maar sinds hij het huis heeft ligt hij hele dagen op bed, laat afspraken waaien en komt bijna nergens meer. Repetities worden steeds vaker overgeslagen of hij komt als deze bijna is afgelopen, wat hij vervolgens ook weer jammer vindt. Hij woont echter op een steenworp afastand van de Nassaukerk. Dus nu wordt hij uit zijn bed getrommeld door een van de andere spelers en gisteren was hij zowaar stipt op tijd. Als een braaf hondje laat hij zich commanderen door zijn nieuwe tegenspeelster. Zijn ogen glimmen en als hij een staart had zou die de hele middag hebben gekwispeld. Een kluif heb ik niet bij me, maar een handvol chocolade eitjes doet hem ook kwijlen.

Bankjes

De decor ontwerpster is afgehaakt. Ze heeft het te druk met andere dingen. Meewerken aan deze productie moet je doen vanuit een betrokkenheid, anders werkt het niet. Ook is er maar een heel klein budget. Het vergt dus de nodige creativiteit en inventiviteit. Ik had gehoopt dat deze ex-Rietvelder met briljante plannen zou komen, maar zover is het helaas niet gekomen. Samen met de spelers heb ik een keer zitten brainstormen over het decor. Die ideeën bleken echter niet uitvoerbaar, omdat we soms in hele kleine ruimtes moeten spelen. Sommige buurthuizen hebben een speelvloer die een diepte heeft van max 3 meter. Zet daar maar eens iets neer. Wel moeten de spelers soms kunnen zitten, zoals de gitarist. Dan komt er hulp uit onverwachte hoek. De (moeilijk lerende) scholieren van het ROCVA, afd ProPlus gaan bankjes maken. Meester Jan komt met een prachtig ontwerp. De bankjes moeten immers makkelijk verplaatsbaar zijn, eenvoudig te vervoeren, dus mogen niet te zwaar zijn. Ze moeten lijken op parkbankjes. Dus je kunt er niet op liggen, want ze zijn te kort. De anti-daklozenbeugels die je vaak ziet op bankjes hebben we maar weggelaten.

Geraffineerd

Zanggroep de Straat- klinkers hebben een optreden in Limburg. Een groot aantal van mijn spelers zingen mee en kunnen niet naar de repetitie komen. Met twee spelers spreek ik af om te komen repeteren. Het regent en ik voel de bui al hangen. Om 13 uur is er dan ook niemand. De beheerder van de Nassaukerk kijkt mij met een geamuseerde blik aan. "Het zal mij benieuwen of er iemand komt". Hij kent zijn pappenheimers. En hij is dan ook heel benieuwd waar dit project toe leidt. "Is moeilijk voor ze hè om een beetje op tijd te komen". Ik besluit te wachten tot 13.30uur en om mijzelf aan dat besluit te houden roep ik dan ook naar de beheerder dat ik stipt wegga op dat tijdstip. Hij grijnst begrijpend, straalt zelf een en al geduld uit. Precies om één minuut voor half gaat de bel. Toch nog iemand! "Ohh" roept de beheerder "Wat geraffineerd! Dat moet wel een vrouw zijn!" Ik voel even protest bij die opmerking. Maar als de deur opengaat staat daar inderdaad de vrouw. Maar dan wel één die helemaal doorweekt is. De neiging haar meteen naar de speelvloer te sleuren onderdruk ik, want dat zal niets opleveren. Wil ik echt iets voor elkaar krijgen, dan moet dat geraffineerder aangepakt. "Kopje thee?" "Ja, graag!" "Boterham?" "Ja, lekker." "Valt niet mee met die regen" "Nee, ik lag eigenlijk wel heel lekker in mijn tentje.." Als zij opgedroogd is en rust over zich heeft gekregen, gaan we de vloer op. We schaven de scène bij, kleuren deze in met muziek, doen een dansje en gaan voldaan de deur uit. We zijn weer een stukje verder gekomen. Buiten is het opgehouden met regenen.

Gebit

Een uitkering heeft zij altijd geweigerd. Maar de leeftijd van pensioen gerechtigde naderde. Een ziekte kosten verzekering zou geen overbodige luxe zijn, bedacht deze ex-arts. De zichtbare trofee van dit gewonnen gevecht prijkt nu in haar mond. Het lieftallige gezicht van een moeder Theresa heeft nu de trekken gekregen van een mevrouw uit Zuid. Er zit iets hautains in het gezicht met de verfijnde lijntjes. En slechts een enkele zilveren draad siert de ongekamde donkere lokken. Sinds zij tanden heeft laat zij ze ook zien, deelt zij overbodig mede. Want dat hebben we gemerkt. Overal gaat zij in discussie, bijt de menigte haar ongezouten maar toch bloemrijke kritiek toe. De vele boeken die zij heeft gelezen en nog dagelijks tot zich neemt, hebben haar van top tot teen gevuld. De woorden en wijsheden lopen voortdurend over. Zij is als een lekkende kraan, die maar niet dicht wil. Flarden kennis en vlagen van kwaadheid trekken samen een nat spoor. En bij de tandarts hebben ze haar gevraagd: "Wilt u een gebit met of zonder haren op de tanden?" "Doet u die met haren maar" en haar ogen begonnen te glinsteren.

Bouwer

De 3 of 4 jaar dat de Bouwer op straat is komen te staan, heeft hem geenszins uit het veld geslagen. Hij bouwt zijn eigen woonplekken en als hij weer eens verjaagd wordt begint hij elders opnieuw. Hij heeft vele bedrijfsplannen en weet zeker dat hij zich aan dit dakloze bestaan zal ontworstelen. Hij gelooft in een grote toekomst. Hij had zich een paar weken niet laten zien, maar dook ineens weer op. Tijdens de repetitie werd hij plots boos en liep weg. Ik liet hem maar even begaan. Later ging ik naar hem toe en vroeg of het weer ging. Hij legde uit dat er soms een geest in zijn hoofd ging zitten, die heel vervelend doet. "Kun je niet tegen die geest zeggen, dat hij zich stil moet houden omdat je met een repetitie bezig bent?" "Meestal luistert hij niet naar mij, maar ik zal het proberen.' Even later staat hij weer op de speelvloer en doet zijn tekst vlekkeloos. Tekst die ontstaan is vanuit zijn eigen verhaal. Voor het eerst zonder stamelen, haperen en zonder vele bijzinnen. Hij staat er krachtig en zelfbewust bij.

Teacher

Teacher is zijn bijnaam. Engelsman. Moeiteloos declameert hij Shakespeare. In Nederland zwerft hij zo'n 6 jaar, maar dat weet hij niet meer zeker. Als dakloze raak je de kalender kwijt. Hij zingt op straat om wat geld bij elkaar te scharrelen voor zijn biertjes. Als hij niet dronken is of in slaap valt is hij prima om mee te werken. Hij komt op tijd,leert zijn teksten en probeert de aanwijzingen toe te passen. Soms een beetje betweterig, maar dat hoort nou eenmaal bij hem. Hij laat graag weten hoeveel hij weet en zeker ook over toneel. In het stuk begint hij met een song van Bob Dylan; One more night. Hij heeft zijn eigen herinneringen aan het lied. Hij zong het ooit midden in de nacht, toen hij ergens in het stille landschap liep en verdreef daarmee zijn eigen eenzaamheid. Ik vraag hem dan ook om het op die manier te zingen. Eerst om de stilte te verdrijven om vervolgens bij zichzelf uit te komen en bij zijn verloren liefdes. En dan is het ineens heel ontroerend en kun je niet anders dan smelten voor deze man.

Opkomst 2

De eerste dag in de kerk, de nieuwe repetitie ruimte, ben ik ruim op tijd. Ik heb brood,kaas en cup-a-soup meegenomen en zet de thee klaar. Er zijn koekjes van het huis. Tekstaanpassingen van een lied zijn uitgetypt, gekopieerd en leg ik klaar voor in hun mapjes, die ze vorige week hebben gekregen. En dan is het wachten. We hebben om 13uur afgesproken, maar er is helemaal niemand. Een kwartier later is er nog steeds niemand. Iets over 13.30uur komt de eerste, één van de thuislozen die wel een huis heeft, maar al 10 jaar in dit circuit vertoeft. "Is er geen koffie? Ik moet echt eerst koffie hoor, kom net m'n bed uit." Ze blijft een beetje morren, dat er alleen maar thee is. Er komen nog 3 mensen, maar de rest laat het erbij zitten. Twee van hen hebben net een vette joint gerookt. Het is al 14.30uur geweest als ik ze eindelijk de vloer op krijg. We werken misschien een half uur op een productieve manier en ik ben blij, dat in ieder geval één scène ineens veel beter gaat dankzij het podium wat we nu hebben. Maar dan gaat een van de spelers ineens een totaal ander stuk spelen. Zij had thuis iets bedacht en slaat nu een beetje op hol. Ik kan dit niet toelaten en leg uit waarom niet. Maar eigenwijs wil niets horen, protesteert hevig en van repeteren komt verder niets meer terecht. De anderen kijken zwijgzaam met vermoeide blikken toe. Aangezien het toch bijna tijd is sommeer ik hen geërgerd op te ruimen en het pand te verlaten. Ik doe de lichten uit, roep nog een aantal keer dat ze nu echt weg moeten. Ze willen niet komen, maar ze willen ook niet gaan.

Sterallures

Een van mijn spelers is een dakloze vrouw van 62, die al 15 jaar op straat leeft. Zij doet mee aan de voorstelling om even ergens binnen te kunnen zijn, voor een hapje en een pot warme thee. Zij spreekt met zachte stem, maar als zij iets gaat vertellen, dan moet je daar wel ruim de tijd voor nemen, want alle kennis die zij verworven heeft in haar leven komt dan voorbij. Citaten uit boeken, filosofieën, beroemde mensen, en dan eindelijk in dat laatste zinnetje begrijp je waar zij eigenlijk naartoe wilt. Het is een hele kunst om daar naar te luisteren. Ook heeft zij toneelstukken gelezen en zij weet het zeker. Zij kan alleen maar spelen als er ook een groot decor komt, een fraai kostuum, veel rekwisieten die de woorden illustreren die zij uit braakt (want anders snappen de mensen het niet) en natuurlijk mooi licht en volgspotjes en een draadloze microfoon. En nu is zij boos, want er komt geen groot decor, geen kostuum, zeer weinig rekwisieten en soms wel maar lang niet altijd spotjes. We moeten de voorstelling kunnen spelen in kleine buurthuizen, in kerken die niet verduisterd kunnen worden en maar een heel enkele keer zullen we in een klein theater staan. Opmerkelijk is het natuurlijk wel als je niet kunt spelen zonder theatrale verfraaiingen , maar wel kunt leven zonder huis en zonder uitkering.

Repetitieruimte

We zijn regelmatig verhuist. Eerst zaten we in een ruimte zo groot als een huiskamer, waar spontaan mensen binnenvielen, omdat daar ook inloopspreekuren worden gehouden van het Straatpastoraat, mijn opdrachtgever. Krapjes dus om te kunnen spelen. Toen konden we verhuizen naar een gigantische zolder met veel balken. Meteen was er meer inspiratie . Ook konden mensen de spelopdrachten gaan voorbereiden op verschillende plekken in die ruimte. Maar aan deze weelde kwam al gauw een einde, omdat het gebouw tot verboden bouwterrein bestempeld werd. We gingen terug naar de "huiskamer". In het gebouw van de Diaconie vonden we een kantoorruimte. Niet veel groter dan de huismaer, maar wel een stuk rustiger, omdat er geen inloop mogelijk was en met minder meubilair. Er bleek een grotere ruimte beneden in datzelfde gebouw en nadat we dachten die te hebben geconfiskeerd, bleken ze op de repetitiedag daar te vergaderen. En dat terwijl die mensen alleen maar stilzitten! Maar eindelijk is gisteren de oplossing gekomen. We kunnen repeteren in een kerk, waar we de voorstelling ook gaan spelen in april. Eindelijk de ruimte!

Opkomst

Het is altijd een verrassing wie er komt opdagen. Zelden is men op tijd en als de deelnemers dan eindelijk binnen druppelen moet er eerst een kopje thee gedronken worden, een broodje gegeten. Dan nog een sigaretje of even gebruik maken van de telefoon. Mensen willen ook graag hun persooonlijke verhalen kwijt. Halverwege de repetitie lopen er nog steeds mensen binnen. Sommigen komen eenmalig om te uit te proberen of het iets voor hen is of willen komen kijken als stagiair of als fotograaf. Maar wie binnenkomt moet meedoen is mijn stelregel. Ook als de Diaconie een rondleiding van hoge heren heeft, die toevallig onder de warming-up plaats vindt. Ze staan vrolijk mee te galmen bij de stemoefeningen, maar gaan er gauw vandoor als de spelimprovisaties beginnen. De spanningsboog van de spelers is kort en de zucht naar nicotine is groot. Na zo'n 3 kwartier is er alweer een spontane pauze ontstaan. Maar ach, gezellig is het wel.

Blog van start

Blog gaat van start. Over mijn belevenissen met een groepje dak- en thuislozen met wie ik een theatervoorstelling maak. In september vorig jaar ben ik begonnen met theatermiddagen en vanaf januari zijn we bezig om naar een voorsteling toe te werken onder de naam LaTroep.