Geurtjes

De liedjes blijven maar in mijn hoofd klinken, maar ik heb even iets anders te doen, want er moet brood op de plank. Er ligt een stapel rekeningen en als ik niet snel de incasso's wegwerk, kan ik straks zelf het toneel op. Op straat kom ik de skeelerman tegen. Hij is op weg om schone kleren te halen, vertelt hij. "Ga je ook douchen?" vraag ik hem. "Ja, dat was ik wel van plan vandaag of morgen." Ik moet denken aan de opmerking van een bezoeker bij de voorstelling: "Ze ruiken wel erg sterk." terwijl hij zijn neus ophaalt en vervolgt: "Op de foto's van je weblog hebben de mannen ook altijd dezelfde kleren aan. Het lijkt wel alsof je de foto's allemaal op 1 dag hebt geschoten." Mij valt dat niet eens meer op en de geur die aan daklozen kleeft is zelfs vertrouwd geworden. Zo moet het in de Middeleeuwen hebben geroken, bedenk ik als ik doorfiets naar mijn klus. Daar aangekomen beland ik in een bouquet van aftershave, parfum, deo, eau de toilette, zeep. Ik ruik de geur van wasverzachter, er komt mondspray voorbij en vast ook voeten- en intiemspray. Wat is er eigenlijk veel om basisgeurtjes te verdoezelen. Maar de aantrekkingskracht tussen twee wezens wordt onbewust nog altijd bepaald door de primaire lichaamsgeur. Nu begrijp ik waarom er tegenwoordig zoveel singles zijn. Men ruikt elkaar niet meer! En al die scheidingen komen natuurlijk omdat je op een verkeerd spoor wordt gezet. Je krijgt iets heel anders te ruiken dan het werkelijk is. Blijkt er onder dat bouquet van rode rozen en aftershave gewoon zo'n smerige beerput te zitten!

Zondag

Een theater voorstelling is nooit hetzelfde. Elk optreden heeft zijn eigenheid. Op deze zondag in de Nassaukerk is de boel een beetje ingezakt, maar nog steeds reageren mensen enthousiast. Er blijven altijd stukjes in die niet kapot te krijgen zijn. Een vriendin van mij noemt die momenten pareltjes. En dat er dan wat misgaat met cue's en teksten is niet zo erg. Vervelender is hoe het op deze dag eraan toe gaat voordat ze de vloer opgaan. Twee spelers krijgen ruzie en er wordt flink geschreeuwd. Eén van hen roept niet meer mee te willen doen, zolang die ander erin zit. Iets later is het de Scheldknaap die hard met deuren slaat en de boel bij elkaar schreeuwt, omdat hij de kerkzaal niet in mag waar kinderen een concert geven. Hij wil niet meer in de Nassaukerk spelen schreeuwt hij en loopt met veel bombarie inderdaad weg. Spelers komen met allerlei oplossingen, maar ik roep dat je geen probleem moet maken voor die er echt is. Ik kan mij niet voorstellen dat hij niet terugkomt en iedereen laat zitten. Als we met de warming-up beginnen komt hij binnenvallen alsof er niets aan de hand is. Ik weet dan al hoe de voorstelling gaat. Spelen kun je alleen als je de concentratie opbrengt en dat gaat niet 5 minuten voor aanvang. Omdat het er voorlopig op zit, gaan we naborrelen op een geschikte plek; op straat. We hangen voor de Nassaukerk in de zon. Mijn fiets is zo volbeladen, dat ik ook wel een dakloze lijk. En als we even later vanwege trek ergens naar binnen willen gaat de zaak ineens spontaan een paar uur eerder dicht! Nu mag ik tekeer gaan. En ik realiseer me dat dit is waar de voorstelling over gaat en voel mij even helemaal één van hun. Samen gaan we de straat weer op.

Day After

foto Leo Hol

Het is heel leuk om een aantal spelers de volgende dag te zien bij repetitie van de Straat- klinkers. Deze zanggroep is ook opgezet door straatpastor Mariska Putters, initiatiefneemster van de theaterproductie. Ze zijn zo opgewonden en enthousiast, dat het hartverwarmend is. Maar er is ook werk te doen. Met de gitarist -de skeelerman- en assistente Esz gaan we opruimen in de Cameleon. De legerbrancard is volgeladen en ik fiets mee als escorte. Het is een spannende reis. De weg zit vol gaten, bobbels en verhogingen bij bruggen. En bij een onverwachte kuil kiept de kar ineens helemaal om. Met moeite krijgen we de boel weer overeind. Terug in de kerk staan er een aantal daklozen voor de deur en roepen meteen dat ze de krant hebben gelezen. Ze zijn nu al trots op hun lotgenoten en komen absoluut zeker zondag kijken, roepen ze. Ik kijk nog eens aandachtig naar de kerkzaal en hoe we daar een theatersfeer kunnen maken. We halen bouwlampen, snoeren, stekkers en schroeven. Wat Joop vd Ende kan, kunnen wij ook, ondanks ons bescheiden budget. Een bevriende fotograaf geeft filters en een vriendin kruipt achter de naaimachine voor een projectiescherm. Het is donker als we de deur achter ons dichttrekken. Reden om naar de Chinees te gaan en Het Parool te lezen. Mooi artikel! Er wordt een beetje raar naar mijn gezelschap gekeken. Voor mij is de vervuiling en de geur van ongewassen lijven inmiddels al gewoon. Maar het feit dat hij raar bekeken wordt is voor hem net zo gewoon. Hij ziet het niet eens. Het eten smaakt er niet minder om en als de serveerster ziet dat we in de krant staan, is er opluchting. Het zijn geen zwervers, het zijn artiesten!

Première

foto Leo Hol

Volle bak!!! Het is afgeladen. Artikeltjes in Dag en Spits hebben blijkbaar geholpen en s'middags is er een live interview voor radio Caribbean FM. We moeten er zelfs stoelen bij zetten en ik blijf met mijn assistente bij de deur staan. Fijn dat er zoveel aandacht is voor mijn Troep. Er is zelfs pers in de zaal. Een journalist en een fotograaf van het Parool. Het publiek geeft veel reactie en de spelers staan daar duidelijk op te kicken. Sommigen raken hier en daar wat al te enthousiast, maar de voorstelling kan het hebben. Eigenlijk zijn de missers ook wel amusant. Het is werkelijk een groep geworden. Voor de voorstelling heeft iedereen elkaar toys gegeven om een goede voorstelling te wensen en bij het applaus worden we overladen met bloemen. Maar nog veel leuker is dat we zoveel enthousiaste reacties krijgen. Men heeft genoten, gelachen en zelfs een traantje weggepikt. Wat wil je nog meer als je een voorstelling maakt? En een medewerker van de Cameleon vindt dat ik gauw maar weer een voorstelling moet maken. Leuk, maar daar moet ik toch even niet aan denken. Het was wel een hele bevalling met deze zevenling! Het is jammer dat dit de laatste dag in de Cameleon is. Niet alleen omdat we hier wel alle techniek tot onze beschikking hebben waardoor we de voorstelling op een hoger plan konden tillen, maar ook vanwege de plek. We zitten aan de kade, de medewerkers zijn leuk en alle dagen heeft de zon geschenen. Mamasan had het gevoel even een huis te hebben, waar ze gasten kon ontvangen. Dus WELKOM!

Try-out

's Middags gaat alles mis wat je maar kunt bedenken. Maar na de hopeloze generale neemt men rust. Sommigen doen een dutje, anderen hangen een beetje op straat en een enkeling trekt zich terug om nog een keer naar de tekst te kijken. Ik ben benieuwd wat ze gaan doen bij de voorstelling. Een slechte generale is een goede voorstelling, beloof ik hen. Een uur van tevoren doen we een een warming-up. We strekken de spieren, doen wat stemoefeningen en nemen nog een keer het dansje door. Voor de zoveelste keer check ik de rekwisieten. Dan komen de eerste bezoekers. De zaal is voor een kwart gevuld, maar ze hebben zich goed verspreid. Dan begint het. Die stilte voor aanvang is altijd het spannendste moment en dan ben ik blij dat die doorbroken word door de zang van teacher. It's out of my hands. Maar ze doen het geweldig! En waar ik de laatste dagen op gehamerd heb, dat doen ze voortreffelijk namenlijk elkaar helpen waar het mis gaat. Ze luisteren naar elkaar, vangen elkaar op en hebben plezier in hetgeen ze doen. Alles valt op z'n plek. Er is ontroering, amusement, ernst, humor. De eigenheid van elke speler komt tot zijn recht. Alleen de technicus mist een laatste projectie onder een lied. Maar dat is niet zo erg. We geven gewoon een toegift tot genoegen van het betrokken publiek.

overwinning

Teacher zit tegen een boom aan als ik met de fiets vol tassen arriveer. Ik vraag naar zijn voorraad bier. Hij heeft maar een half blikje en drinkt dat nog op. "Ik ben solidair met jou" verklaarde hij, maar gaf daarna toe dat hij gewoon geen geld heeft. De andere spelers druppelen binnen en Esz haalt een uitgebreide lunch bij de Aldi tegenover de Cameleon. Goedkeurend kijken de spelers rond en lopen in en uit. Dan worden de teksten doorgenomen en helpt men elkaar door te souffleren. Degene die de meeste moeite heeft om tekst te onthouden, heeft er iets op bedacht. Zijn hand blijkt vol steekwoorden te staan en hij denkt, dat niemand dat ziet. Het is zoals kinderen achter een lantarenpaal gaan staan bij verstoppertje. Maar ik laat het maar even zo. Een tweede speler heeft een heel ander probleem op te lossen; diens ruimtevrees. Een onbestemde angst kruipt naar boven in vreemde ruimtes. Niemand merkt daar iets van, tenzij je het weet. Er moet altijd iets in de buurt zijn als houvast. Daar helpen de decorstukken bij. Ze geven een veiligheid. Dus schuif ik met de bankjes en de mise-en-scène om enige houvast te bieden. Door veel in de ruimte te zijn, heen en weer te bewegen met name op die plekken waar het minder veilig voelt, wordt de angst beetje bij beetje overwonnen. Ik was eigenlijk alleen maar uit om een zo goed mogelijke voorstelling neer te zetten. Maar al die persoonlijke gevechten en al die individuele overwinningen, die daardoor zijn ontstaan, dat is toch eigenlijk nog veel mooier.

To do or not to do

Een dagje rust doet wonderen. Naar Noord voor het kostuum, naar Sloterdijk voor droog ijs, naar Oost voor een dekbedhoes, in het centrum productiegeld ophalen bij de Diaconie en met zoonlief naar de tandarts. Een beetje heen en weer door de stad is een aangename stressloze bezigheid. Tegen het einde van de middag kunnen we dan eindelijk de spullen pakken in de kerk en verkassen naar het theater in Oud West. De legerbrancard van onze gitarist komt goed van pas voor onze rekwisieten en decorstukken en soepeltjes skeelert hij ermee weg. We worden hartelijk ontvangen in de Cameleon en ik ben meteen gerustgesteld door de technische kennis die men in huis heeft. Eén van de medewerkers ziet eruit alsof hij bij mijn Troepje hoort. Hij heeft vlekken op zijn broek, een vest wat wars van alle mode is en draagt zo'n wollen mutsje op zijn hoofd waar zijn paardestaart onderuit steekt. Hij ontbeert echter die typische geur die altijd om daklozen hangt. Maar ik voel mij meteen helemaal thuis en mijn moeheid is op slag verdwenen. De zaal is een stuk kleiner dan de kerk, maar heeft een prettige akoestiek. We zullen wat aanpassingen moeten doen qua mise-en-scène en er moet technisch nog het nodige gebeuren. Mijn lijstje "to do" is bijna afgevinkt. Hier deden we het voor en hier gaan we er iets moois van maken. Ik ben weer vol vertrouwen. Als ik thuiskom grommen de kinderen, dat er niets lekkers is, maar ook geen kaas, geen drinken. In de broodtrommel ligt een eenzame bruine boterham uit te drogen. Hun "Mah-ham" -zoals alleen kinderen dat kunnen zeggen- is duidelijk. Het lijstje "not to do" is weer een stukje langer geworden.

Preek

Vanaf nu wil ik elke repetitie een doorloop doen, dus het hele stuk achter elkaar en vooral aan de overgangen werken. Want dat maakt dat er vaart en ritme in het stuk komt. Ik heb iedereen op het hart gedrukt op tijd te komen en elke dag naar de teksten te kijken. Het stuk groeit beetje bij beetje en ik bewaar mijn geduld. Maar waar de meeste spelers met kleine stapjes vooruit komen, is er ook iemand die achteruit gaat. Teacher is de laatste dagen al vroeg op de dag hartstikke dronken. Dan vergeet hij zijn teksten, zingt vals, maakt pauzes na elke zin, weet zijn cues niet en valt in slaap als hij even niet op hoeft. Ik had hem al aangesproken op zijn verantwoording naar de groep toe en hij beloofde iets minder te drinken op de dagen dat we repeteren of spelen. Maar het tegendeel gebeurt. Deze keer is hij zo dronken, dat hij zich moet vasthouden om niet om te vallen. Waar het wel een estafette lijkt van uitbarstingen in deze groep, is nu de beurt aan mij. Ik geef hem een donderpreek over verantwoordelijkheden en waardigheid, maar word zo kwaad dat hij van mij op kan donderen. Maar we hebben nog maar 3 dagen te gaan en ik kan niet zo gauw een oplossing bedenken. Mamasan is als altijd de katalysator en weet het zo te verwoorden, dat je toch weer begrip voor hem krijgt. Eigenlijk zijn we ook allemaal dol op hem. Als we allemaal uitgepreekt zijn en alle alternatieven hebben besproken, gaan we toch maar door. Teacher levert zijn voorraad bier in tot we klaar zijn met de repetitie. En dan heb ik zelf erg veel trek in een glaasje rosé gekregen en zoeken we met de halve groep een terrasje op.

Spits

Een journaliste en een fotograaf van de Spits komen langs. Op de agenda staat ook het maken van een groepsfoto en er wordt gefilmd voor de making-of. Het lijken wel celebrities! Enthousiast slaat de één 'n paar biertjes te veel achterover. Een tweede raakt zo op dreef van zijn eigen betoog, dat het geplande 10 min interview uitloopt naar een uur. Een derde raakt van al het gebeuren zo in de stress, dat hij begint te schreeuwen over allerlei onbenulligheden. Het is rommelig en het lukt maar niet om de mensen aan het repeteren te krijgen. Als eindelijk om 16uur ook de groepsfoto klaar is, wil ik toch nog de 1ste doorloop doen. Ook ik word snauwerig, want iedereen is zo druk met allerlei andere dingen dan spelen. Bovendien moeten we uit de kerkzaal. "En nou ga je het doen, hoe kneuterig dan ook!" Verwarring over mise-en-scène, teksten worden vergeten en er ontstaan spontaan geheel andere, maar toch is deze 1ste doorloop al een aardige overwinning. Als we eindelijk de kerk verlaten hangt er buiten een mopperende buurvrouw uit het raam waar belletje is getrokken. Ze kijkt verdacht naar de spelers. De Scheldknaap trekt meteen flink van leer, want hij laat zich niet onrechtmatig beschuldigingen. Hij schreeuwt en balt zijn vuist naar deze bovenbuurvrouw. Als Teacher hem probeert te temperen, haalt hij uit. Het schriele mannetje valt. Zijn pet rolt over de stoeptegels. Het blikje bier, wat zich standaard in zijn linkerjaszak bevindt, loopt leeg. De Scheldknaap schrikt er zelf van. Hij heeft de boel nu wel heel erg op spits gedreven. Samen tillen we de Teacher overeind.

Assistentie

Doorgaans heeft een theatergroep iemand voor productie, voor techniek, voor decor, voor kostuums, voor PR. Maar met dit soort kleine producties komt het allemaal op het bordje van de regisseur. Dus en passant maak ik een flyertje, haal het decor op, rommel wat met techniek, mail flink in de rondte en haal de boodschappen. Wat een weelde als zich dan een assistente aandient! Esz heeft een keer eerder meegedaan aan een voorstelling onder mijn regie. Ze maakt mooie gedichten en ook nu worden een paar van haar gedichten gebruikt. Maar zelf teksten zeggen hoeft voor haar deze keer niet. Ze vindt het leuk om achter de schermen te werken en pakt dat voortvarend aan. Zij komt op tijd, zet koffie en thee, checkt de scripts of de laatste wijzigingen er wel in zitten, souffleert en is de stand-in, waar nodig. Ze regelt mapjes, zorgt dat er opbergruimte is wat op slot kan en maakt een rekwisietenlijst. Soms gaat zij met spelers apart zitten om teksten te oefenen. En aan het einde van de repetitie is alles spic&span. Wat ben ik daar blij mee! Nu nog iemand om de vervuiling van mijn eigen huis tegen te gaan. De manden vol was weg te werken, de douche te ontkalken, de koelkast te ontdooien, de afwasmachine leeg te maken, het gasfornuis te poetsen, kapotte lampen te vervangen, het balkon te fatsoeneren, de ramen te zemen, de planten water te geven, de bedden te verschonen en de kinderen weer eens een gezonde zelfgemaakte verse maaltijd voor te schotelen. En terwijl ik dit schrijf zie ik ineens de voordelen van het dakloze bestaan.

De hond, het mokken en de hapjes

Het stuk is bijna rond. Er moet nog 1 scène gezet worden. Wel de lastigste, omdat het een groepsscène is en tevens het einde van het stuk. Maar ik heb er zin in en hoop dat het zo voortvarend gaat, dat we zelfs de eerste doorloop kunnen doen. In ieder geval genoeg reden om vandaag te gaan borrelen na de repetitie. Ik haal allemaal lekkere dingen, die je in een inloophuis voor daklozen niet snel zult vinden. Olijven, Franse kaasjes, hoemoes, tapenade, tzatziki, aioli, kerstomaatjes, Arabisch brood en natuurlijk flessen rose en blikjes bier. Maar ik ben iets te optimistisch. Eerst komt de Poes mokkend en drijfnat binnen. Ze was de Slaapkop gaan wekken, maar werd niet binnengelaten door diens huisgenote. Die had haar toegesnauwd dat ze hem zelf wel uit zijn bed ging halen. Daarna was ze drijfnat geworden van de korte maar hevige regenbui. Toen kwam onze zevende speler opgewonden binnen. "De buurvrouw gaat maandag op vakantie en heeft niets geregeld voor de hond!" En er volgt een hele tirade over gemakzucht en verantwoordelijkheden. "Ja, het spijt mij hoor, maar ik kan zo niet repeteren. Ik ben veel te opgefokt. Kijk, wat er met mensen gebeurt en al die problemen dat interesseert mij geen ene moer. Maar een hond die aan zijn lot wordt overgelaten en dakloos wordt, dat laat ik niet gebeuren!" Ze gaat iets regelen en komt later terug zonder hond, maar met dezelfde opwinding. Als de Slaapkop eindelijk komt is hij zijn script kwijt en geeft iedereen de schuld, tot hij het in de kerk terugvindt waar alleen hijzelf heeft gezeten. Mamasan komt een uur voordat we ermee ophouden. Op de valreep kan ik toch nog aan de scène werken, maar ook dan veel discussies en gesnauw. De borrel maakt veel goed. Iedereen is vrolijk en geniet met volle teugen. Alle opfoks zijn als sneeuw voor de zon verdwenen en we waggelen allemaal voldaan de deur uit.

Don't shoot the guitarplayer

Ook onze gitarist is een tijdje weggeweest dankzij een stapel bekeuringen van wildplassen en landloperij. Tijdens de eerste workshops kon hij nog weleens flink tekeer gaan. Hij vond het maar een achterlijk gedoe wat we daar deden. Maar de laatste maanden is hij als een spinnende poes. Altijd goedgemutst en relaxed. Steevast roept hij na de repetitie: "Ja, je ziet het echt groeien. Er komt elke keer iets bij." Hij grijnst erbij met zo'n typische stonede blik in de ogen en neemt nog een haaltje van zijn joint. Dan rolt hij als laatste de deur uit, deze fanatieke rolschaatser. Buiten wacht zijn brancard uit het leger. Slaapspullen, schoenen, draagbaar radiootje, tentzeil, hij sleept het meestal allemaal met zich mee. Hij kan er zelfs mensen op vervoeren. Ik heb er een keer opgezeten. Dat zit best lekker. Goede vering! Wanneer hij door de stad rijdt, gooien mensen soms wat muntjes alsof het een act is. In het stuk doen we er iets mee, maar ik kan niet verklappen wat. Daarvoor moet je naar de voorstelling komen. Elke speler heeft in het stuk een speciaaltje zoals ik het maar even noem. Iets wat persoonlijk met hem of haar te maken heeft. Alleen al daarom kan er absoluut niet met een stand-in gewerkt worden. Maar ik ga ervan uit dat de goden ons goeggezind zijn en dat iedereen er kan zijn tijdens de geplande voorstellingen.

Lange rok en lipstick

Ze wordt steeds mooier, onze Mamasan van de krakers uit Noord. Nu heeft ze zelfs lipstick op gedaan en pas verscheen zij in een lange rok. "Je zou het niet zeggen, maar eigenlijk houd ik erg van kleding" begon ze tijdens een improvisatie opdracht. Iedereen begon te lachen. Daar stond ze met haar vervuilde handen. Mannenschoenen, veel te groot, broekspijpen vol vlekken, trui gerafeld. Maar toch. Overal heeft ze vuilniszakken vol kleding verstopt, vertelt ze. omdat ze er geen afstand van kan nemen. Want dat is zonde. Alleen valt niet meer precies te achterhalen waar het allemaal precies ligt, want vaak genoeg heeft ze moeten verkassen. Maar ze probeert alles te bewaren wat mensen haar geven. Ze leeft sowieso alleen van giften, wijst alle hulp af van gemeentelijke instellingen. Voor haar hoeft het niet, een daklozenuitkering of andere voorzieningen op voorwaarden. Nee! Geen regels meer, geen voorwaarden, geen bureaucratie. Het dakloze bestaan als politiek statement. En ze wordt er met de dag mooier van, deze dame van 62 jaar met amper een grijze haar, ook zonder lipstick.

Politie

Een stuk over daklozen kan natuurlijk niet zonder politie. Met de Poes zijn we naar de kleding verhuur gegaan om een politiepak uit te zoeken. We vonden een mooi pak met een origineel wit overhemd en een goudkleurig embleem op de mouw. "Maar dat mag helemaal niet!" wordt ineens geroepen. Het pak is authentiek en wordt nog steeds gebruikt door de politie. Er zijn speciale vergunningen voor nodig. "Is logisch toch?" roept de robuuste dame van de verhuur "Anders was ik zo miljonair geweest!" Ze schudt haar hoofd bij zoveel naiviteit. We mogen wel een oud politiepak. Daar hoort een blauw overhemd bij en op de mouw is het embleem zilverkleurig. Ik toon mijn ID en het contract wordt opgesteld. Dan ook maar meteen door naar de echte politie om na te vragen of er iets bekend is over de Bouwer. De twee agenten die mij te woord staan zien er helemaal niet uit als agenten. Geen gouden emblemen of witte overhemden. Ze dragen gewone korte jasjes (bruin) en spijkerbroeken. "Ja, we gaan nu de straat op. Da's logisch toch?" roept de jonge meid. Na hun rondje undercover zullen ze het nakijken wordt beloofd. Mijn ID wordt gecheckt en later die dag bellen ze. De Bouwer zit inderdaad vast. Hij is buiten Amsterdam en blijft zeker nog een week weg. Dan komt hij toch nog op tijd terug voor de premiere en dat is fijn. Moet er natuurlijk niet iemand anders opgepakt worden. Die onzekerheid blijft, da's logisch. Zeker als de politie ook gewoon in een spijkerbroek en een bruin jasje kan lopen.